سیده مبینا محسنی تکیه
بسیاری از افراد به سایتها و شبکههای اجتماعی مراجعه میکنند تا پاسخ سؤالات خود درباره اختلال نقص توجه و بیشفعالی (ADHD) را پیدا کنند. با این حال، مطالعهای که ویدئوهای TikTok درباره ADHD را بررسی کرده است، نشان داد که تنها یک پنجم این ویدئوها معتبر و مفید هستند. ویدئوهای کمکیفیت بیشتر توسط افرادی تولید شدهاند که متخصص سلامت نیستند یا صرفاً تجربیات شخصی خود را به اشتراک گذاشتهاند. الگوریتمهای TikTok و دیگر شبکههای اجتماعی بر اساس محبوبیت محتوا عمل میکنند، نه صحت اطلاعات.
دیدگاه معاصر درباره ADHD
دیدگاه معاصر درباره اختلال نقص توجه و بیشفعالی آن را به عنوان یک مشکل در خودتنظیمی میداند. این دشواریها به صورت مشکلاتی در سازماندهی هدفمند و مستمر رفتارها در طول زمان بروز میکنند، به گونهای که فرد نتواند برنامهریزی کند، به آن پایبند بماند و اهداف موردنظر خود را به انجام برساند، حتی به مرحله تکمیل برساند. چنین مشکلاتی باعث اختلال در عملکرد تحصیلی، شغلی، روابط بین فردی و تقریباً هر حوزه دیگری از زندگی میشود. برای افرادی که میخواهند تشخیص دهند آیا دشواریهایشان ناشی از ADHD است یا عوامل دیگر، شبکههای اجتماعی منبعی سریع و آسان برای دسترسی به اطلاعات درباره این اختلال فراهم میکنند.
مزایا و محدودیتهای استفاده از شبکههای اجتماعی برای اطلاعات درباره ADHD
ورود به دنیای شبکههای اجتماعی برای یادگیری درباره ADHD، معاملهای بین دسترسی سریع به اطلاعات و کیفیت آن است. اصطلاح «Wikiality» که توسط Stephen Colbert مطرح شد، به معنای «حقیقت به عنوان اجماع» و نمونهای از انتشار اطلاعات نادرست است. Colbert این موضوع را با تغییر ورودیهای ویکیپدیا نشان داد، مانند توصیف ایالت اورگن به عنوان «پرتغال آیداهو» و ادعای افزایش سه برابری جمعیت فیلهای آفریقایی در شش ماه گذشته.
مطالعهای در سال ۲۰۲۲ این مفهوم را آزمایش کرد و ویدئوهای تولیدشده توسط کاربران درباره ADHD در TikTok را بررسی نمود. الگوریتمهای TikTok و سایر شبکههای اجتماعی، محتوای پیشنهادی خود را بر اساس کیفیت علمی ارائه نمیکنند بلکه بر میزان تعامل کاربران تمرکز دارند و در چارچوب «اقتصاد حواسپرتی» عمل میکنند.
مطالعه ویدئوهای TikTok درباره ADHD
مطالعه مذکور بر اساس شواهد قبلی از اطلاعات نادرست درباره موضوعاتی مانند آکنه، دیابت و جراحیهای زیبایی روی TikTok انجام شد. محققان هشتگ #ADHD را جستجو کردند و ۱۰۰ ویدئو را که معیارهای ورود را داشتند، انتخاب نمودند. از مجموع ۴.۳ میلیارد بازدید ویدئوهای مرتبط با ADHD، این ۱۰۰ ویدئو شامل محتواهایی بود که درباره علائم، تشخیص، مدیریت یا تجربه زندگی با ADHD توضیح میدادند.
نتایج اصلی نشان داد که ۵۲٪ از ویدئوها گمراهکننده بودند، ۲۷٪ شامل تجربیات شخصی بودند و تنها ۲۱٪ مفید ارزیابی شدند. ویدئوهای تجربیات شخصی بیشترین محبوبیت را داشتند و بالاترین امتیاز «قابلیت فهم» را کسب کردند؛ این امتیاز توسط ابزارهای معتبر سنجش ویدئوهای آموزشی بیماران تعیین شده بود.
نتایج دقیقتر نشان داد که بیشتر ویدئوهای گمراهکننده، علائم مشترک بین اختلالات مختلف را به اشتباه به ADHD نسبت دادهاند، مانند مشکلات خلق و خو، اضطراب، عصبانیت، تغییرات سریع خلق، جداشدگی روانی و مسائل بینفردی. برخی ویدئوها ADHD را بیشساده کرده بودند و برخی دیگر به صورت آشکار نادرست بودند. ویدئوهای تولیدشده توسط افراد غیرمتخصص و تجربیات شخصی به طور قابلتوجهی گمراهکنندهتر از ویدئوهای متخصصان سلامت بودند. هرچند ویدئوهای متخصصان سلامت مفیدتر بودند، اما ویدئوهای غیرمتخصصان محبوبیت بیشتری داشتند، اگرچه تفاوت محبوبیت از نظر آماری معنادار نبود.
منابع معتبر اطلاعات درباره ADHD
اطلاعات معتبر و مبتنی بر شواهد درباره ADHD توسط چندین سازمان ارائه میشود، از جمله Children and Adults with ADHD (CHADD)، انجمن Attention Deficit Disorder Association (ADDA)، انجمن American Professional Society of ADHD and Related Disorders (APSARD) و پروژه ADHD Evidence Project. کاربران TikTok و سایر شبکههای اجتماعی باید مراقب باشند و تنها به محتوای علمی و معتبر توجه کنند.
