سیده مبینا محسنی تکیه
شرم یکی از دردناکترین احساساتی است که انسان تجربه میکند و در عین حال یکی از کمفهمیدهترینهاست. این احساس در سکوت و پنهانکاری رشد میکند و به ما میگوید که کافی نیستیم. شرم ما را متقاعد میکند که همان بخشهایی از خودمان را که بیشترین نیاز به مراقبت دارند، پنهان کنیم. همه انسانها به نوعی شرم را تجربه میکنند، اما درک و مواجهه با آن میتواند نحوه نگاه ما به خودمان و زندگی را بهطور اساسی تغییر دهد.
یکی از مهمترین نکات درباره شرم این است که تفاوت اساسی آن با گناه را بشناسیم. گناه میگوید «من کاری اشتباه انجام دادم» اما شرم میگوید «من خودم اشتباه هستم». گناه میتواند انگیزه تغییر ایجاد کند، اما شرم هویت ما را در عمق وجود مورد حمله قرار میدهد و باعث میشود باور کنیم لایق عشق، تعلق یا بخشش نیستیم. وقتی در گفتار درونی خود واژههایی مانند «همیشه» یا «هرگز» میبینیم، مانند «من همیشه خراب میکنم» یا «من هرگز کافی نخواهم بود»، بدانید که این صدای شرم است، نه حقیقت.
شرم زمانی قویتر میشود که پنهان بماند. به محض اینکه آن را با صدای بلند بیان کنیم، قدرتش کاهش مییابد. به همین دلیل است که به اشتراک گذاشتن درد خود در روابط امن و اعتمادپذیر میتواند بسیار شفابخش باشد. زمانی که شرم شما را متقاعد میکند سکوت کنید، در حقیقت خودش را محافظت میکند، نه شما را. هرچه بیشتر بتوانید آن را نام ببرید و دربارهاش صحبت کنید، بیشتر شروع به از بین رفتن میکند.
شرم یک تجربه جهانی و انسانی است
هیچ نسخهای از انسان بودن وجود ندارد که از شرم خالی باشد. این احساس در قالبهای مختلفی مانند کمالگرایی، تلاش برای رضایت دیگران، عصبانیت یا کنارهگیری ظاهر میشود، اما احساس زیرین همه آنها یکسان است: ترس از جدا شدن و انزوا. درک اینکه شرم یک تجربه انسانی و جهانی است، قدرت کنترل آن را کاهش میدهد و به ما یادآوری میکند که تنها نیستیم و هرگز تنها نبودهایم.
اولین گام برای مواجهه با شرم، آگاهی و نامگذاری آن است. وقتی شرم ظاهر میشود، آن را با مهربانی نام ببرید. میتوانید بگویید «این شرم است» یا «این صدا خشن به نظر میرسد». این نامگذاری فاصلهای بین شما و احساس ایجاد میکند. شما شرم خود نیستید؛ شما کسی هستید که آن را مشاهده میکند. خودمهربانی از همین فاصله بین آگاهی و قضاوت آغاز میشود. شرم ما را به پنهان شدن، فاصله گرفتن و جدا شدن از خود دعوت میکند، اما پادزهر آن اتصال، ابتدا با خودمان است. وقتی شرم در شما ظاهر شد، مکث کنید، دستی روی قلب خود بگذارید یا چند نفس آهسته بکشید و به خود بگویید: «میبینمت. اینجا امن هستی.» این حرکات کوچک به سیستم عصبی شما یادآوری میکند که نیازی نیست از خود فرار کنید. اتصال با خود آرامش ایجاد میکند، همانطور که انتقاد شرمآور اضطراب و فشار ایجاد میکند.
به اشتراک گذاشتن داستان؛ درمان شرم
شفا از شرم در تنهایی اتفاق نمیافتد. بیان حقیقت خود در حضور همدلی است که شرم را ضعیف میکند. نیازی به جمعیت بزرگ نیست؛ یک فرد امن که بدون قضاوت گوش دهد کافی است. این فرد میتواند روانشناس، دوست صمیمی یا گروه حمایتی باشد. دیده شدن در آسیبپذیری باعث بازنویسی داستانی میشود که شرم برای شما ساخته است. شرم هر بار که با صداقت و مهربانی مواجه شود، ضعیفتر میشود. نمیتواند زنده بماند اگر بیان شود و نمیتواند زنده بماند اگر دوست داشته شود. وقتی شرم را نام میبرید، به آن مهربانی میکنید و اجازه میدهید دیده شوید، دیگر شرم شما را تعریف نمیکند. این احساس بخشی از داستان شما میشود، نه تمام آن. شما شکسته نیستید؛ شما انسان هستید. درک و پذیرش این موضوع، اولین قدم برای زندگی آزاد از قدرت مخرب شرم و تجربه احساسی کامل و انسانی است.
