سیده مبینا محسنی تکیه
به گزارش روان ۲۴ – به نقل از ایرنا، تربیت کودک در دنیای امروز یکی از بزرگترین چالشهای والدین است. یکی از مشکلات رایج، بروز رفتارهای نافرمانانه و لجبازی در کودکان است. این رفتارها گاهی والدین را نگران میکند و ممکن است تصور کنند فرزندشان مشکل روانی دارد. روانشناسان کودک میگویند بیشتر این رفتارها ناشی از سبک تربیتی والدین و نحوه ارتباط آنها با فرزند است.
مفهوم والدین تراکتوری
«والدین تراکتوری» به والدینی گفته میشود که به جای توجه به نیازهای عاطفی و روانی کودک، تمرکز خود را بر جنبههای مادی و ظاهری تربیت میگذارند. این والدین زمان زیادی را صرف کار، تحصیل و فراهم کردن امکانات مالی میکنند و کمتر به برقراری ارتباط عاطفی نزدیک با فرزندشان میپردازند. ندا اسلامی، روانشناس کودک و نوجوان، میگوید چنین رفتاری باعث ایجاد فاصله عاطفی بین والدین و کودک میشود. کودک به سمت رفتارهای نافرمانانه و لجبازی سوق پیدا میکند. نیازهای عاطفی کودک مانند توجه، محبت و بازی کردن پایهای برای رفتارهای مطلوب و رابطه مثبت در خانواده هستند و نباید نادیده گرفته شوند.
تأثیر ناهماهنگی والدین بر رفتار کودک
یکی از دلایل مهم بروز نافرمانی و لجبازی، ناهماهنگی والدین است. ندا اسلامی توضیح میدهد والدین باید قوانین یکسانی درباره نظم و ترتیب فرزندان داشته باشند. کودک وقتی با پیامهای متناقض روبهرو میشود، سردرگم و آشفته میشود. گاهی او از این شرایط سوءاستفاده میکند و به سمت والدینی گرایش پیدا میکند که به نفع او تصمیم میگیرند. به مرور، رفتار قانونناپذیر در کودک شکل میگیرد. پیامهای متناقض والدین باعث تقویت لجبازی و نافرمانی کودک میشود.
عوامل مؤثر در بروز نافرمانی و لجبازی
عوامل متعددی در شکلگیری رفتارهای نافرمانانه نقش دارند. ناهماهنگی والدین باعث سردرگمی کودک و افزایش رفتارهای منفی میشود. کمبود توجه عاطفی، احساس بیتوجهی و ناکامی کودک را افزایش میدهد. کودکانی که محبت و توجه کافی دریافت نمیکنند، با لجبازی و نافرمانی سعی میکنند توجه والدین را جلب کنند. تنبیه و سرزنش مکرر بدون تشویق، اعتماد به نفس کودک را کاهش میدهد و رفتارهای منفی او را تقویت میکند. والدینی که در مقابل اشتباهات کودک انعطاف نشان نمیدهند و همیشه در موضع قدرت قرار دارند، حس ناتوانی و مقاومت را در کودک افزایش میدهند.
پیامدهای بلندمدت نافرمانی کودکان
نادیده گرفتن رفتارهای نافرمانانه کودک پیامدهای روانی و اجتماعی بلندمدت دارد. کودکانی که رابطه عاطفی ضعیفی با والدین دارند و از حمایت کافی برخوردار نیستند، ممکن است در آینده با اضطراب، افسردگی، مشکلات ارتباطی و ناتوانی در مدیریت خشم مواجه شوند. این کودکان همچنین در مدرسه و اجتماع ممکن است با چالشهای رفتاری روبهرو شوند. اصلاح سبک تربیتی والدین و ایجاد ارتباط سالم با کودک اهمیت زیادی دارد.
راهکارهای مقابله با نافرمانی و لجبازی
راهکارهای علمی برای کاهش نافرمانی کودکان شامل ایجاد ارتباط مؤثر، تشویق به جای تنبیه، تعیین قوانین واضح و توجه به نیازهای عاطفی کودک است. فراهم کردن فضایی برای گفتوگو و شنیدن نظرات و احساسات کودک، رفتارهای منفی را کاهش میدهد و اعتماد کودک به والدین را افزایش میدهد. تشویق و پاداش به جای تنبیه، انگیزه کودک را برای انجام رفتارهای مثبت بیشتر میکند و اعتماد به نفس و استقلال او را تقویت میکند. والدین باید قوانین مشخصی برای رفتار کودک تعیین کنند و در اجرای آنها هماهنگ باشند تا کودک سردرگم نشود. صرف زمان برای بازی، مکالمه و ابراز محبت، رابطه عاطفی والدین و کودک را تقویت میکند و از بروز رفتارهای منفی جلوگیری مینماید.
نقش آموزش والدین و مشاوره روانشناسی
مشاوره روانشناسی و آموزش والدین میتواند تأثیر زیادی در کاهش نافرمانی کودکان داشته باشد. روانشناسان با بررسی رفتار والدین و تعاملات خانوادگی، راهکارهای عملی برای مدیریت رفتار کودک ارائه میدهند. برنامههای آموزشی والدین مهارتهایی مانند مدیریت خشم، ایجاد ارتباط مؤثر، تشویق مثبت و آموزش نظم و انضباط را تقویت میکنند. این مهارتها والدین را قادر میسازد فرزندانی سالم و مطیعتر پرورش دهند.
نتیجهگیری
رفتارهای نافرمانی و لجبازی در کودکان همیشه نشانه مشکلات روانی نیستند. اغلب این رفتارها ناشی از سبک تربیتی نادرست و کمبود توجه عاطفی والدین است. والدینی که قوانین منسجم وضع کنند، ارتباط مؤثر برقرار کنند و نیازهای عاطفی کودک را اولویت دهند، میتوانند رفتارهای نافرمانانه را مدیریت کنند و رابطهای سالم و مثبت با کودک ایجاد نمایند. تربیت کودک نیازمند صبر، توجه و آموزش مستمر است. استفاده از مشاوره روانشناسی مسیر تربیت را هموارتر میکند.
