سیده مبینا محسنی تکیه
در دنیای امروز، فیلم و سریالها تنها وسیلهای برای سرگرمی نیستند. آنها بستری ارزشمند برای بازتاب دغدغههای انسانی، شناخت هیجانات و یادگیری غیرمستقیم مفاهیم روانشناسیاند. بسیاری از افراد در هنگام تماشای یک اثر سینمایی یا سریالی، با زوایای پنهان ذهن و رفتار انسانی روبهرو میشوند. این تجربه میتواند هم آموزنده باشد و هم تسکیندهنده.
کارگردانان و بازیگران بزرگ همیشه تلاش کردهاند تا با زبان تصویر، پیچیدگیهای روان انسان را نشان دهند. پرداختن به مفاهیم روانشناختی در سینما، جذابیت داستانی میآفریند و ارتباط عمیقتری میان تماشاگر و اثر برقرار میکند. بسیاری از فیلمهای ماندگار تاریخ، جایگاه خود را مدیون همین نگاه روانشناختی هستند.
انتشار فهرستی از بهترین فیلمها و سریالهای روانشناسی در وبسایت «روانشناسان» اقدامی ارزشمند است. این فهرست، هم برای دوستداران روانشناسی و هم علاقهمندان سینما مفید خواهد بود. معرفی این آثار، پلی میان هنر و علم روانشناسی ایجاد میکند و الهامبخش شناخت عمیقتر ذهن انسان است.
اطلاعات کلی فیلم
عنوان فیلم به زبان انگلیسی: The Lighthouse
عنوان فیلم به زبان فارسی: فانوس دریایی
سال اکران: ۲۰۱۹
کارگردان: رابرت اِگرز (Robert Eggers)
تهیهکننده: آدام شوول، رابرت اِگرز، یوری هنلی
نویسندگان: رابرت اِگرز و مکس اِگرز
بازیگران: ویلم دفو در نقش توماس ویک، رابرت پتینسون در نقش افریم وینسلو
جنبههای روانشناسی فیلم
فانوس دریایی مطالعهای دقیق درباره ذهن انسان در شرایط انزوا و فشار روانی است. فیلم نشان میدهد که چگونه تنهایی میتواند مرز واقعیت و خیال را در هم بشکند. اثر به مفاهیمی چون جنون تدریجی، هویت دوگانه، توهم و سرکوب ناخودآگاه میپردازد.
رابطه میان دو نگهبان، ترکیبی از وابستگی و خصومت است که یادآور تعارض میان نهاد و فرامن در نظریه فروید است. نور فانوس نمادی از میل به آگاهی و حقیقت است؛ نوری که شخصیتها را به سمت فروپاشی ذهنی میکشاند.
خلاصه فیلم
داستان درباره دو نگهبان فانوس دریایی در قرن نوزدهم است. آنها برای چند هفته در جزیرهای دورافتاده مأموریت دارند. با طولانی شدن اقامت و شدت گرفتن طوفانها، تنهایی و خستگی بر ذهنشان سایه میاندازد.
بهتدریج مرز میان واقعیت و توهم از بین میرود. صدای دریا، فریاد مرغان و نور فانوس، در ذهن آنها به ابزاری از ترس و شکنجه تبدیل میشود. در پایان، هر دو شخصیت با جنون خود روبهرو میشوند.
نقاط قوت
– بازیهای قدرتمند و درخشان دفو و پتینسون.
– فیلمبرداری سیاهوسفید که حس خفگی و اضطراب را تقویت میکند.
– فیلمنامه نمادین با ترکیب روانکاوی و اسطورهشناسی.
– طراحی صدا و موسیقی که فشار روانی شخصیتها را ملموس میسازد.
نقاط ضعف
– روایت مبهم و چندلایه که ممکن است برای تماشاگر عام دشوار باشد.
– ریتم کند در برخی صحنهها.
– پایان باز و تفسیرپذیر که پاسخ روشنی ارائه نمیدهد.
نقد فیلم
جسی هاسنجر – منتقد مجله A.V. Club: او فیلم را «کاوشی هیپنوتیزمکننده در ذهن انسان» میداند و معتقد است اثر، اضطراب وجودی را با اسطوره و نماد ترکیب میکند.
پیتر برادشاو – منتقد روزنامه Guardian: برادشاو فانوس دریایی را جدالی میان دو نیروی روانی میداند که در فضایی بسته به اوج میرسد. او فیلم را نمونهای نادر از تلفیق ترس و روانکاوی توصیف میکند.
ریچارد لاوسن – منتقد Vanity Fair: لاوسن میگوید فیلم بیش از آنکه درباره وحشت بیرونی باشد، درباره وحشت ذهن انسان است. او باور دارد که اثر مرز میان واقعیت و خیال را به شکلی درخشان از بین میبرد.
