سیده مهسا سادات
پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت (CSEI) یکی از ابزارهای علمی معتبر در سنجش عزت نفس است. این پرسشنامه برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان طراحی شده و نخستینبار توسط استنلی کوپر اسمیت (Stanley Coopersmith) تدوین شد. هدف اصلی آن بررسی نگرش فرد نسبت به خود (self‑attitude) در حوزههای مختلف زندگی است. در این ابزار، عزت نفس به معنای «ارزیابی و قضاوت فرد از خویشتن» تعریف میشود؛ یعنی میزان ارزشمندی، قابل قبول بودن و شایستگی فرد در نگاه خودش. اهمیت این پرسشنامه در روانشناسی بالینی، تربیتی و رشد بسیار بالاست. پژوهشها نشان دادهاند که عزت نفس پایین با مشکلات روانی مانند اضطراب، افسردگی، اختلالات رابطهای و کاهش عملکرد تحصیلی و شغلی مرتبط است.
پرسشنامه CSEI در سه نسخه ارائه میشود: فرم مدرسه (School Form) برای گروه سنی ۸ تا ۱۵ سال، فرم بزرگسالان (Adult Form) برای افراد بالای ۱۶ سال و فرم کوتاهشده (Short Form) برای استفاده سریعتر.
ساختار و محتوای پرسشنامه
فرم اصلی CSEI شامل ۵۰ آیتم است و چهار مولفه اصلی را اندازهگیری میکند: خویشتن کلی، خویشتن اجتماعی – همسالان، خویشتن در خانه – والدین و خویشتن تحصیلی/کاری. بخشی از پرسشنامه تحت عنوان مقیاس نهانکاری (Lie Scale) طراحی شده تا پاسخهای تحت تأثیر فشار اجتماعی یا تمایل به نشان دادن عزت نفس زیاد را شناسایی کند. هر آیتم به صورت دوگزینهای («مثل من هست / مثل من نیست») ارائه میشود. جمع نمرات نشان میدهد که فرد تا چه میزان عزت نفس دارد. دامنه نمره معمولاً از ۰ تا ۵۰ است. آزمون به صورت فردی و در نسخه کاغذی یا الکترونیکی اجرا میشود و تکمیل آن کمتر از ۲۰ دقیقه طول میکشد. مقیاس نهانکاری کمک میکند پاسخدهندههای تحریفشده یا تحت فشار اجتماعی شناسایی شوند. نمره بالا در این بخش ممکن است نشاندهنده پاسخدهی تدافعی یا تمایل به نمایش عزت نفس زیاد باشد.
نمرهگذاری و تفسیر
پس از جمعآوری پاسخها، امتیازها طبق کلید استاندارد محاسبه میشوند. نمره کل عزت نفس به همراه نمرههای مولفهها مشخص میشود. نمره بالاتر نشاندهنده عزت نفس سالمتر و نمره پایین به عنوان هشدار برای بررسی بیشتر یا مداخله روانشناختی استفاده میشود. مولفههای جداگانه نیز نشان میدهند فرد در کدام حوزهها احساس ارزشمندی کمتری دارد. برای مثال، ممکن است عزت نفس تحصیلی/کاری فرد پایینتر از عزت نفس اجتماعی او باشد. این تحلیل کمک میکند تمرکز مداخلات روانشناختی دقیقتر باشد.
کاربردها و ملاحظات بالینی
پرسشنامه CSEI در پژوهشهای روانشناسی تربیتی، رشد، بالینی و روانسنجی کاربرد دارد. در کودکان و نوجوانان، این ابزار برای بررسی تفاوتهای جنسیتی، وضعیت اقتصادی-اجتماعی و ارتباط عزت نفس با عملکرد تحصیلی به کار میرود. در محیطهای بالینی، CSEI میتواند به عنوان ابزار غربالگری اولیه برای شناسایی کسانی که ممکن است عزت نفس پایین داشته باشند، مورد استفاده قرار گیرد. برای اجرای صحیح آزمون، پاسخدهنده باید انگیزه کافی داشته باشد و محیط آزمون مناسب باشد. مقیاس نهانکاری در شناسایی پاسخهای تحریفشده ضروری است. علاوه بر این، هنجارها ممکن است در فرهنگهای مختلف متفاوت باشند. بنابراین، تطبیق فرهنگی و بررسی روایی محلی اهمیت دارد. همچنین CSEI ابزار تشخیصی نیست و برای تصمیمات درمانی باید همراه با مصاحبههای بالینی و سایر ابزارها استفاده شود.
به طور کلی پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت (CSEI) ابزاری علمی و معتبر برای سنجش عزت نفس است. این ابزار امکان ارزیابی سریع و نسبی وضعیت خودباوری فرد در حوزههای مختلف زندگی را فراهم میکند. ساختار مشخص، امتیازدهی ساده و کاربردهای متنوع پژوهشی و بالینی از مزایای اصلی آن هستند. با این حال، آگاهی از محدودیتها، اهمیت مقیاس نهانکاری و تطبیق فرهنگی برای استفاده مؤثر ضروری است.
