سیده مبینا محسنی تکیه
خشم یکی از پیچیدهترین و درعینحال طبیعیترین احساسات انسانی است که در روابط میانفردی، بهویژه روابط عاطفی و خانوادگی، بیش از هر جای دیگر خود را نشان میدهد. بسیاری از روانشناسان معتقدند خشم نه دشمن روابط، بلکه پیامرسانی است که اگر درست فهمیده شود، میتواند به درک عمیقتر، صمیمیت بیشتر و رشد فردی منجر شود.
بسیاری از افراد خشم را با ضعف یا رفتار ناسالم اشتباه میگیرند، در حالی که خشم در اصل پاسخی طبیعی به احساس بیعدالتی، بیتوجهی یا تهدید است. زمانی که فرد احساس میکند نیازها، مرزها یا ارزشهایش نادیده گرفته شدهاند، خشم بهعنوان هشدار ظاهر میشود. روانشناسان توصیه میکنند به جای سرکوب یا انکار خشم، باید آن را بهعنوان پیام بدن و ذهن برای حفاظت از خود در نظر گرفت.
خشم در روابط معمولاً به دلیل احساس نادیدهگرفتهشدن، بیتوجهی عاطفی یا تکرار الگوهای رفتاری دوران کودکی بروز میکند. بسیاری از افراد در روابط عاشقانه، خشم خود را نه به خاطر شریک زندگی، بلکه به دلیل زخمهای درماننشده گذشته تجربه میکنند. دکتر «رامانی دورواسولا»، روانشناس متخصص اختلالات شخصیت، اشاره میکند که خشم مکرر در روابط اغلب نشانهی نیازهای عاطفی نادیدهمانده است، نه نشانهی ناسازگاری یا دشمنی.
چگونه خشم را به ابزاری برای رشد تبدیل کنیم؟
کلید اصلی در مدیریت خشم، «آگاهی هیجانی» است. یعنی پیش از واکنش نشان دادن، باید احساسات زیرین خشم را شناخت — احساساتی مانند ترس، غم یا ناامیدی. روانشناسان پیشنهاد میکنند برای درک بهتر خشم، سه مرحلهی زیر تمرین شود:
توقف و تنفس: در لحظهی بروز خشم، مکث کرده و چند نفس عمیق بکشید تا مغز از حالت واکنشی خارج شود.
شناسایی احساس اصلی: از خود بپرسید دقیقاً چه چیزی باعث این احساس شده است؟ بیعدالتی، بیاحترامی یا احساس بیارزشی؟
بیان سالم خشم: بهجای فریاد یا سکوت، احساس خود را با جملاتی آرام و بدون سرزنش بیان کنید. مثلاً بگویید: «وقتی صدایم را نمیشنوی، احساس بیاهمیتی میکنم.»
نقش همدلی در کاهش تنشهای خشم
همدلی، پادزهر قدرتمند خشم است. زمانی که یکی از طرفین بتواند خشم دیگری را بدون قضاوت بشنود، شدت تنش کاهش مییابد. در زوجدرمانی، روانشناسان تأکید میکنند که گوشدادن فعال و درک احساسات طرف مقابل، میتواند چرخهی تکراری خشم و دفاع را متوقف کند و زمینهی گفتوگویی سالم را فراهم سازد.
خشم اگر نادیده گرفته شود، به انفجار یا سردی عاطفی منجر میشود، اما اگر شنیده و درک شود، میتواند به چراغی برای شناخت عمیقتر خود و دیگری تبدیل شود. در نهایت، آنچه روابط را نجات میدهد، حذف خشم نیست، بلکه درک و تبدیل آن به گفتوگویی صادقانه و رشددهنده است. خشم را سرکوب نکنید، آن را تفسیر کنید. چون در دل هر خشم، پیامی از نیاز، عشق و آسیب نهفته است.
