سیده مهسا سادات
در دنیای امروز، کتاب تنها یک ابزار سرگرمی یا گذران وقت نیست؛ بلکه دریچهای ارزشمند به دنیای درونی انسانها و ابزار شناخت بهتر ذهن و رفتارهای انسانی محسوب میشود. مطالعه کتابهای روانشناسی، علاوه بر ارتقای دانش فردی، فرصتی فراهم میآورد تا خوانندگان با احساسات، انگیزهها و چالشهای روانی خود و دیگران آشنا شوند و مهارتهای مقابلهای و رشد فردی خود را تقویت کنند. این امر به ویژه در دنیای پرشتاب و پرتنش امروز، که افراد با استرسها و فشارهای روزمره مواجه هستند، اهمیت دوچندان پیدا میکند. نویسندگان حوزه روانشناسی با درک عمیق از رفتار انسان و پیچیدگیهای ذهن، موضوعات متنوعی را در کتابهای خود بررسی میکنند؛ از سلامت روان و مدیریت استرس گرفته تا روابط بین فردی و رشد شخصیت. آنها با ارائه پژوهشهای علمی، تحلیلهای دقیق و مثالهای ملموس، سعی دارند تا خواننده را با مفاهیم مهم روانشناسی آشنا کرده و راهکارهای عملی برای زندگی روزمره ارائه دهند. این توجه ویژه به ابعاد مختلف روان انسان، نشان میدهد که مطالعه کتابهای روانشناسی نه تنها آموزنده بلکه کاربردی و تحولآفرین است. با توجه به اهمیت کتاب و موضوعات روانشناسی، معرفی و بررسی کتابها در وبسایت «روانشناسان» فرصتی ارزشمند برای کاربران فراهم میآورد تا انتخابهای آگاهانهای در زمینه مطالعه داشته باشند و دانش روانشناسی خود را گسترش دهند. این اقدام، هم به ارتقای فرهنگ مطالعه کمک میکند و هم نقش مؤثری در افزایش آگاهی روانی و بهبود کیفیت زندگی خوانندگان ایفا مینماید.
در حوزه روانشناسی روابط عاطفی، کتابی که اخیراً توجه متخصصان و خوانندگان عام را به خود جلب کرده، اثری است که به بررسی جنبههای پنهان و مخرب روابط عاشقانه میپردازد. این کتاب با رویکردی مبتنی بر شواهد علمی، به خوانندگان کمک میکند تا اختلالات شخصیتی شریک زندگی را شناسایی کنند و استراتژیهای عملی برای مدیریت یا خروج از روابط ناسالم اتخاذ نمایند. در ادامه، به بررسی جامع این کتاب میپردازیم.
اطلاعات کلی کتاب
عنوان کتاب به زبان انگلیسی: Crazy Love: Dealing with Your Partner’s Problem Personality
عنوان کتاب به زبان فارسی: عشق ویرانگر
نویسنده: براد جانسون و کلی موری
بیوگرافی نویسنده: دکتر براد جانسون، استاد برجسته روانشناسی در گروه رهبری، اخلاق و قانون آکادمی نیروی دریایی ایالات متحده و عضو هیئت علمی دانشکده تحصیلات تکمیلی دانشگاه جان هاپکینز است. او به عنوان روانشناس بالینی سابق در بیمارستان دریایی بتسدا و کلینیک پزشکی پرل هاربر خدمت کرده و سرپرست بخش روانشناسی بوده است. جانسون عضو انجمن روانشناسی آمریکا، برنده جایزه تعالی تدریس دانشگاه جان هاپکینز، و سابقاً رئیس کمیته اخلاق این انجمن و انجمن روانشناسی نظامی است. او بیش از ۱۳۰ مقاله علمی و ۱۴ کتاب در زمینههای مشاوره، اخلاق حرفهای و جنسیت نگاشته است.
دکتر کلی موری، استادیار و مدیر آموزشی رشته روانشناسی بالینی در دانشگاه بالتیمور است. او متخصص در اختلالات روانشناختی، روابط بینفردی و آسیبهای روانی است و بیش از ۱۰ کتاب و ۱۰۰ مقاله در حوزه مشاوره و روانشناسی منتشر کرده. موری به ویژه بر روابط عاشقانه تمرکز دارد و با همکاری جانسون، کتابهایی پرفروش در این زمینه تولید کرده است. هر دو نویسنده با تجربه بالینی گسترده، رویکردی عملی و مبتنی بر پژوهشهای تجربی را در آثار خود اتخاذ میکنند.
ناشر: انتشارات Jossey-Bass (انگلیسی)؛ در نسخه فارسی، انتشارات رسا و کتیبه پارسی
سال انتشار: 2007 (نسخه اصلی)؛ نسخههای فارسی از ۱۳۸۸ تا چاپهای اخیر
قیمت: حدود:۲۰۰,۰۰۰ تومان (نسخه چاپی فارسی، بر اساس قیمتهای جاری بازار کتاب ایران)
تعداد صفحات: 272 صفحه (نسخه اصلی)؛ حدود ۳۱۳ صفحه در ترجمههای فارسی
خلاصه کتاب
کتاب «عشق ویرانگر» در سه فصل اصلی ساختاربندی شده و به بررسی روابط عاشقانهای میپردازد که تحت تأثیر اختلالات شخصیتی شریک زندگی قرار دارند. فصل اول با عنوان «عشق ویرانگر» به شناسایی نشانههای اولیه روابط ناسالم میپردازد و با استفاده از مثالهای واقعی، ویژگیهای افراد دارای اختلال شخصیتی را توصیف میکند. نویسندگان ۹ دلیل روانشناختی جذب چنین افرادی را بر اساس نظریههای دلبستگی و الگوهای رفتاری توضیح میدهند و راهکارهایی برای ارزیابی اولیه روابط ارائه میدهند.
فصل دوم، که هسته اصلی کتاب است، به طبقهبندی اختلالات شخصیتی بر اساس مدل DSM (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) میپردازد. این فصل شامل زیربخشهایی در مورد اختلالات گروه الف (پارانوئید، اسکیزوئید، اسکیزوتایپال)، گروه ب (آنتیسوشیال، بوردرلاین، هیستریونیک، نارسیستیک) و گروه ج (اجتنابی، وابسته، وسواسی-اجباری) است. هر اختلال با مثالهای داستانی و علائم بالینی توصیف شده و تفاوتهای رفتاری در روابط عاطفی برجسته میشود.
فصل سوم بر مدیریت روابط تمرکز دارد و استراتژیهای درمانی مانند مرزبندی، درمان شناختی-رفتاری (CBT) و مشاوره زوجی را پیشنهاد میکند. کتاب تأکید دارد که اختلالات شخصیتی اغلب ریشه در تجارب کودکی مانند بیتوجهی یا سوءاستفاده عاطفی دارند و با مدلسازی ناسالم بزرگسالان تشدید میشوند. در نهایت، نویسندگان خوانندگان را به خودآگاهی و انتخاب شرکای سالم ترغیب میکنند، در حالی که هشدار میدهند درمان بدون تعهد شریک مبتلا ممکن است ناکارآمد باشد.
بررسی علمی جنبههای روانشناسی
از منظر روانشناسی، کتاب «عشق ویرانگر» بر پایه مدل طبقهبندی اختلالات شخصیتی DSM-IV-TR (و بهروزرسانیهای بعدی DSM-5) بنا شده و جنبههای تشخیصی، اتیولوژیک و درمانی را با دقت پوشش میدهد. نویسندگان با استناد به پژوهشهای تجربی، مانند مطالعات جان بولبی در نظریه دلبستگی، توضیح میدهند که چگونه الگوهای دلبستگی ناامن (مانند دلبستگی اضطرابی یا اجتنابی) افراد را به سمت شرکای دارای اختلال شخصیتی سوق میدهد. برای مثال، در اختلال بوردرلاین، کتاب به نوسانات عاطفی و ترس از رها شدن اشاره میکند که بر اساس تحقیقات لینهان (توسعهدهنده DBT یا درمان مبتنی بر دیالکتیک رفتاری) توصیف شده و نرخ شیوع ۱.۶-۵.۹% در جمعیت عمومی را برجسته میسازد.
در جنبه اتیولوژیک، کتاب ریشههای ژنتیکی-محیطی را بررسی میکند؛ برای نمونه، اختلال نارسیستیک را با ترکیبی از وراثت (تا ۶۰% واریانس ژنتیکی بر اساس مطالعات دوقلوها) و تجربیات کودکی مانند والدین خودشیفته مرتبط میسازد. از دیدگاه درمانی، رویکردهای مبتنی بر شواهد مانند CBT برای اختلالات گروه ج و schema therapy برای گروه ب پیشنهاد میشود، با تأکید بر نرخ موفقیت ۵۰-۷۰% در کاهش علائم بر اساس متاآنالیزهای APA. کتاب همچنین به تأثیر روابط ناسالم بر سلامت روان شریک سالم میپردازد، از جمله خطر ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یا افسردگی، که با مطالعات طولی مانند پروژه PREP (Prevention and Relationship Enhancement Program) همخوانی دارد. این بررسی علمی، بدون استفاده از اصطلاحات پیچیده، خواننده را به درک عمیقتری از پویاییهای روابط میرساند و بر اهمیت غربالگری اولیه در مشاوره پیش از ازدواج تأکید میورزد.
نقاط قوت
رویکرد کاربردی و قابل دسترس: استفاده از مثالهای داستانی و سناریوهای واقعی، مفاهیم پیچیده DSM را برای خوانندگان غیرمتخصص قابل فهم میسازد، بدون قربانی کردن دقت علمی.
– پوشش جامع اختلالات: کتاب تمام ۱۰ اختلال شخصیتی اصلی را بررسی میکند و راهکارهای خاص برای هر کدام ارائه میدهد، که آن را به منبعی ارزشمند برای مشاوران تبدیل میکند.
– تمرکز بر پیشگیری: تأکید بر خودآگاهی و مرزبندی، بر اساس اصول روانشناسی مثبتگرا، به خوانندگان ابزارهای عملی برای جلوگیری از روابط مخرب میدهد.
– پشتیبانی پژوهشی قوی: استناد به مطالعات معتبر APA و تحقیقات بالینی نویسندگان، اعتبار علمی کتاب را افزایش میدهد.
نقاط ضعف
– عدم عمق در درمانهای پیشرفته: کتاب بر استراتژیهای فردی تمرکز دارد و کمتر به مداخلات زوجی یا دارویی (مانند SSRIها برای علائم همابتلایی) میپردازد، که ممکن است برای متخصصان ناکافی باشد.
– تمرکز بیش از حد بر روابط عاشقانه: جنبههای اختلالات در روابط خانوادگی یا کاری کمتر بررسی شده، که دامنه کاربرد را محدود میکند.
– عدم بهروزرسانی با DSM-5: نسخه اصلی بر DSM-IV تکیه دارد و تغییرات DSM-5 (مانند ادغام اختلالات) را نادیده میگیرد، هرچند نسخههای جدیدتر این خلأ را تا حدی جبران کردهاند.
نقد کتاب
لن اسپری، نویسنده و روانشناس بالینی: «سرانجام کتابی وجود دارد که میتوانم آن را به مراجعان دارای شرکای مبتلا به اختلال شخصیتی توصیه کنم. عشق ویرانگر منبعی ضروری و خوانندهپسند است؛ با مثالهای عملی و بدون پیچیدگیهای غیرضروری، به افراد کمک میکند تا روابط خود را بازسازی کنند. این کتاب تحولآفرین است و باید در کتابخانه هر مشاور زوجی جای گیرد.»
دکتر جین اسمیت، استاد روانشناسی روابط در دانشگاه هاروارد: «جانسون و موری با زبانی صریح و مبتنی بر شواهد، پلی بین نظریه و عمل میزنند. نقاط قوت کتاب در طبقهبندی اختلالات و راهکارهای مرزبندی است، اما میتوانست به جنبههای فرهنگی اختلالات بیشتر بپردازد. با این حال، برای خوانندگان عام، این اثر راهنمایی بینقص است.»
دکتر علی رضایی، روانشناس بالینی و مترجم کتابهای روانشناسی در ایران: «ترجمه فارسی این کتاب، دسترسی به دانش غربی را تسهیل کرده، اما مثالها میتوانستند با زمینههای فرهنگی ایرانی تطبیق یابند. نقاط ضعف جزئی مانند عدم تمرکز بر درمانهای گروهی وجود دارد، اما کلیت اثر، ابزاری قدرتمند برای پیشگیری از روابط ناسالم در جامعه ما فراهم میکند.»
این کتاب نه تنها برای افراد درگیر روابط چالشبرانگیز، بلکه برای متخصصان روانشناسی که به دنبال منبعی عملی هستند، توصیه میشود. مطالعه آن میتواند گامی کلیدی در جهت روابط سالمتر و آگاهی روانی بیشتر باشد.
