اوتیسم و فشار اجتماعی بر خانواده‌ها: اهمیت آگاهی و فرهنگ‌سازی

رفتارهای غیرمعمول کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب باعث قضاوت نادرست جامعه می‌شود. در بسیاری از موارد، والدین به خاطر ناآگاهی دیگران و تصور نادرست درباره تربیت فرزندان خود مورد سرزنش قرار می‌گیرند. این فشارها می‌تواند خانواده‌ها را به انزوا و دوری از جامعه وادارد.

به گزارش «اروان ۲۴» به نقل از ایرنا، آمارها نشان می‌دهد از هر ۱۵۰ تولد در ایران، یک کودک مبتلا به اوتیسم است. افزایش آگاهی و دقت در شناسایی افراد دارای اختلال اوتیسم باعث شده است که این اختلال بیش از گذشته شناخته شود و دیگر نتوان به بهانه ناآشنایی با اوتیسم، شاهد رفتارهای پرخاشگرانه و سرزنش‌کننده جامعه بود.

سید جواد حسینی، رئیس سازمان بهزیستی کشور، با اشاره به روند رو به گسترش طیف اوتیسم گفت: «براساس اطلاعات آماری و اختلالات رفتاری نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی انجمن روانپزشکی آمریکا در سال ۲۰۲۲، شیوع طیف اوتیسم حدود یک درصد است.»

اوتیسم چیست؟

اوتیسم یا درخودماندگی، یک اختلال عصبی-رشدی است که با شاخص‌های نقص در ارتباط اجتماعی، رفتارهای کلیشه‌ای، مشکلات شناختی و رفتاری، محدودیت‌های حرکتی و کلامی همراه است. این اختلال باعث می‌شود مغز فرد مبتلا نتواند رفتارهای اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی را به‌درستی مدیریت کند.

به دلیل ناشناخته بودن اوتیسم، بسیاری از کودکان مبتلا لقب‌هایی مانند «بی‌تربیت» یا «نافرمان» دریافت می‌کنند. والدین این کودکان اغلب به دلیل ترس از قضاوت‌های نادرست، فرزندان خود را از اجتماع دور نگه می‌دارند و آنها را در سایه پنهان می‌کنند.

داد و هواری از نوع اوتیسم

افراد دارای اوتیسم رفتارهای متنوع و غیرمعمولی از خود نشان می‌دهند که ممکن است شامل:

• دادزدن و بی‌قراری

• رفتارهای تکراری و کلیشه‌ای

• دشواری در ارتباط چشمی و پاسخ به تعامل اجتماعی

در جامعه‌ای که آگاهی کافی درباره اوتیسم وجود ندارد، این رفتارها اغلب به اشتباه به‌عنوان بی‌تربیتی تلقی می‌شوند. والدین با جملاتی مانند «چرا بچه‌ات اینقدر بی‌تربیت است؟» یا «باید بیشتر مراقبش باشی!» روبرو می‌شوند.

سجاد بهجتی، مدیر واحد آگاهی‌بخشی انجمن اوتیسم ایران، می‌گوید: «خانواده‌ها فشار زیادی را تحمل می‌کنند، زیرا رفتارهای غیرمعمول فرزندشان باعث محکومیت اجتماعی می‌شود. این فشار گاهی باعث می‌شود خانواده احساس کند باید فرزند را از جامعه دور نگه دارد.»

وی افزود: «وقتی یک کودک مبتلا به اوتیسم موفق به گفتن حتی کلمه‌ای ساده مانند ‘مامان’ یا ‘بابا’ می‌شود، این موفقیت نتیجه سال‌ها تلاش و آموزش است. اطلاع‌رسانی درباره این دستاوردها می‌تواند فشار خانواده‌ها را کاهش دهد.»

برچسب زدن و ناآشنایی جامعه

متأسفانه بسیاری از مردم با اوتیسم آشنا نیستند و رفتارهای اوتیسمی را ناهنجار یا ناشی از بی‌تربیتی می‌دانند. رئیس سازمان بهزیستی کشور گفت: «بسیاری از مردم نمی‌دانند که این رفتارها ناشی از اختلال عصبی است، نه تربیت نادرست.»

برای حمایت از خانواده‌ها و کودکان، مراکزی برای نگهداری موقت افراد مبتلا به اوتیسم ایجاد شده است. این مراکز به والدین اجازه می‌دهد تا در کنار مراقبت از فرزند، به زندگی و کار خود برسند.

وی افزود: «اگر اوتیسم تا سن هفت سالگی شناسایی و مداخلات حرفه‌ای انجام شود، رفتارهای اوتیسمی قابل اصلاح است. در غیر این صورت، نیاز به مراکز نگهداری حرفه‌ای وجود دارد. متأسفانه هنوز مرکز نگهداری افراد بالای ۱۸ سال با اوتیسم در کشور ایجاد نشده است.»

پنهان کردن کودکان اوتیسم و پیامدها

گاهی خانواده‌ها به دلیل فشار اجتماعی، فرزند مبتلا را از چشم جامعه پنهان می‌کنند. این اقدام تبعات منفی دارد:

• کودکان فرصت یادگیری و تعامل اجتماعی را از دست می‌دهند.

• مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی آن‌ها توسعه نمی‌یابد.

• جامعه از توانمندی‌ها و استعدادهای این افراد بهره‌مند نمی‌شود.

هر کودک مبتلا به اوتیسم دنیای خاص و منحصر به فرد خود را دارد که می‌تواند به غنای جامعه کمک کند.

ضرورت فرهنگ‌سازی

تغییر نگرش جامعه نسبت به اوتیسم نیازمند فرهنگ‌سازی و آموزش است. راهکارها شامل:

• آموزش والدین، معلمان و اعضای جامعه درباره اوتیسم

• برگزاری کارگاه‌ها و سمینارهای آموزشی

• تولید محتوای رسانه‌ای و مستندهای آموزشی

این اقدامات می‌توانند فضایی ایجاد کنند که در آن کودکان مبتلا به اوتیسم احساس امنیت و پذیرش کنند و خانواده‌ها تحت فشار کمتری باشند.

نقش رسانه‌ها و جامعه

رسانه‌ها می‌توانند با تولید محتوای آموزشی، واقعیت‌های زندگی با اوتیسم را نشان دهند و نگرش عمومی را بهبود بخشند. افزایش آگاهی باعث می‌شود جامعه به جای برچسب زدن، از استعدادها و توانمندی‌های کودکان مبتلا بهره‌مند شود.

نتیجه‌گیری

کودکان مبتلا به اوتیسم نیازمند توجه، محبت و درک جامعه هستند. هر کودک اوتیسم یک «گیاه منحصر به فرد» است که با حمایت و مراقبت می‌تواند شکوفا شود و جامعه را غنی‌تر کند. با فرهنگ‌سازی و افزایش آگاهی، می‌توان فضایی ایجاد کرد که در آن همه کودکان، از جمله کودکان مبتلا به اوتیسم، بدون ترس از قضاوت‌های نادرست، رشد کنند.